Είναι αυθεντικό έργο του Πραξιτέλη ο περίφημος Ερμής της Ολυμπίας ή μήπως αποτελεί αντίγραφο του πρωτοτύπου; Κανείς δεν μπορεί με βεβαιότητα να απαντήσει. Και το μυστήριο περιπλέκεται ακόμη περισσότερο σύμφωνα με όσα σημειώνει ο διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, καθηγητής Νικόλαος Σταμπολίδης, στο κείμενό του για τον κατάλογο της μεγάλης έκθεσης Πραξιτέλη στην Ελλάδα: ότι δηλαδή το πρώτο πρώτο έργο μπορεί να ήταν ακόμη και χάλκινο!
Το περίφημο άγαλμα δεν θα μετακινηθεί από την Ολυμπία για την έκθεση, που θα εγκαινιαστεί την ερχόμενη εβδομάδα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Θα χρησιμοποιηθεί εκμαγείο του.
Ο κ. Σταμπολίδης στο σχετικό λήμμα παραθέτει τις απόψεις σχετικά με το αν είναι το πρωτότυπο ή όχι, κλίνοντας περισσότερο προς το πρώτο και παρατηρεί ότι η θέση ανεύρεσης του αγάλματος συμφωνεί με τη μαρτυρία του αρχαίου περιηγητή Παυσανία, ο οποίος είχε γράψει: «Ερμήν λίθου, Διόνυσον δε φέρει νήπιον, τέχνη δε εστί Πραξιτέλους».
Οπως εξηγεί ο κ. Σταμπολίδης, η αναφορά του Παυσανία ακολουθεί ουσιαστικά μια χρονολογική σειρά, σαν τα αγάλματα να είχαν τοποθετηθεί σε σειρά μέσα στα χρόνια, είτε από τους αναθέτες είτε έπειτα από μια διευθέτηση του ιερού που τα ταξινομούσε από τα αρχαιότερα προς τα νεότερα.
«Σε αυτή την περίπτωση», σημειώνει, «θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι υπήρχε ένα πρωτότυπο έργο του Πραξιτέλη, χάλκινο, ίσως, που σε δεδομένη στιγμή αντικαταστάθηκε για κάποιους λόγους από μαρμάρινο αντίγραφο.
Η αντικατάσταση θα είχε οπωσδήποτε γίνει πριν από την επίσκεψη του Παυσανία στην Αλτη, αφού η αναφορά του περιηγητή στο υλικό του έργου είναι σαφής: «Ερμήν λίθου». Ωστόσο, από τη στιγμή που θα δεχθεί κανείς ότι το πρωτότυπο δημιουργήθηκε γύρω στα 330 π.Χ., το χρονικό διάστημα μέχρι την επίσκεψη του Παυσανία, στα μέσα του 2ου αι. π.Χ., είναι μεγάλο και οι δυνατότητες αντικατάστασης πολλές».
Ο καθηγητής κάνει μια ακόμη υπόθεση: ότι ίσως να υπήρχε μια πρώιμη, ήδη στα χρόνια του Πραξιτέλη, παραγωγή λίθινου έργου, όπως συχνά θεωρείται ότι είχε συμβεί με το σύνταγμα του Δαόχου, προϊόν του λυσσιπικού εργαστηρίου.
Αντικατάσταση του χάλκινου με το λίθινο θα μπορούσε να έχει γίνει και στα υστεοελληνιστικά χρόνια, «όταν δηλαδή η βουλιμία για πρωτότυπα ελληνικά αριστουργήματα των πλούσιων φιλότεχνων στη Ρώμη οδήγησε σε οργανωμένες και μαζικές μετακινήσεις των ελληνικών έργων προς την Ιταλία». Θα μπορούσε επίσης να γίνει «και κατά την περίοδο της αντιγραφικής μανίας, στα χρόνια του αυτοκράτορα Αδριανού».
Η έκθεση Πραξιτέλη στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, ίσως η μεγαλύτερη και σπουδαιότερη έκθεση που γίνεται αυτήν τη στιγμή στον κόσμο, θα λειτουργεί από τις 26 Ιουλίου μέχρι τις 31 Οκτωβρίου και αποτελεί συνέχεια της έκθεσης με τίτλο «Πραξιτέλης», που παρουσιάστηκε στο Μουσείο του Λούβρου. Περιλαμβάνει 79 έργα από μουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού (25) και διαρθρώνεται σε τέσσερις ενότητες. Στην αρχή εκτίθενται οι βάσεις των αγαλμάτων με την υπογραφή του καλλιτέχνη και νομίσματα που απεικονίζουν αγάλματά του. Στη δεύτερη ενότητα περιλαμβάνονται τα λίγα γλυπτά έργα του 4ου αι. π.Χ., που συνδέονται με τον ίδιο τον περιώνυμο γλύπτη ή το εργαστήριό του, όπως οι πλάκες από τη Μαντίνεια. Στη συνέχεια παρουσιάζονται αγάλματα των ρωμαϊκών χρόνων, οι τύποι των οποίων αποδίδονται στον Πραξιτέλη, καθώς και κάποια έργα για τα οποία η έρευνα διατηρεί επιφυλάξεις. Στην τελευταία ενότητα περιλαμβάνονται έργα που σχετίζονται με την καλλιτεχνική δραστηριότητα των μελών της οικογένειας του Πραξιτέλη, του πατέρα του γλύπτη Κυφησόδοτου και των επίσης γλυπτών γιων του. Κορυφαίο έργο της έκθεσης είναι το κεφάλι της Βραυρωνίας Αρτέμιδας, το μόνο βέβαιο πρωτότυπο έργο του Πραξιτέλη. Την έκθεση έχουν επιμεληθεί ο διευθυντής του μουσείου Ν. Καλτσάς και ο καθηγητής Γ. Δεσπίνης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου